અનિલ ચાવડાના ધારદાર શેર

આજકાલ યુવા કવિ શ્રી અનિલ ચાવડા ભારતમાં અને અમેરિકામાં કવિ સમેલનોનું જબરૂં આકર્ષણ બની રહ્યા છે. એમની કવિતાઓ, અછાંદસ ઉપરાંત એમની ગઝલોના ધારદાર શેર પ્રક્ષકોની વાહ વાહ મેળવી રહ્યા છે. આજે અહીં હું એમના થોડા ધારદાર શેર રજૂ કરૂં છું.

સૌથી પહેલા પ્રેક્ષકોએ ખૂબ જ પસંદ કરેલો એમનો આ શેર રજૂ કરૂં છું.

અધીરો છે તને ઈશ્વર બધુંયે આપવા માટે,

તું ચમચી લઈને ઊભો છે દરિયો માગવા માટે?

આ શેરમાં તીવ્ર કટાક્ષ સાથે માણસની ખાબોચિયા જેવી વ્રતિને ચાબૂક ફટકારી છે. નાની નાની માગણીઓ સાથે રોજ મંદિરોમાં દોડી જતા લોકોને કવિ કહે છે, અરે ઈશ્વર પાસે કંઈક ઢંગની માગણી તો કર! એ તો દરિયો આપી શકે એમ છે, પણ તારી ચમચી જેવી પાત્રતાનું શું?

અને હવે આ બીજો શેર જૂઓ

થાય જો ભૂલ મિત્રોની તો માફ કર,

જીભ કચડાય તો દાંત તોડાય નૈ.

અહીં સાચી મૈત્રીને જીભ અને દાંત વચ્ચેના સંબંધ જેવી ગણી છે. ક્યારેક ભૂલથી દાંત વચ્ચે જીભ કચરાય છે, પણ એથી દાંત થોડા જ તોડી પડાય છે? કોઈવાર મિત્ર ભૂલથી આપણને ન ગમે એવું વર્તન કરે તો એની દોસ્તી ન તોડી નખાય.

અને એમનો આ શેર પણ ખૂબ લોકપ્રિય થયો છે.

સંપ માટીએ કર્યો તો ઈંટ થઈ,

ઈંટનું ટોળું મળ્યું તો ભીંત થઈ.

હું સિવિલ એંજીનીઅર છું, એટલે મને તો આ શેર ખૂબ જ ગમે છે. માટીના કણ જ્યારએ એકબીજા સાથે સંપીને જોડાય છે ત્યારે એમાંથી એક મજબુત ઈંટ બની જાય છે, અને જ્યારે ઈંટો ભેગી મળીને ગોઠવાઈ જાય છે ત્યારે એમાંથી દિવાલ બની જાય છે. કેટલો જબરજસ્ત સંદેશ અનિલભાઈએ વાત વાતમાં આપી દીધો છે?

અને આ શેરમાં તો અનિલભાઈએ વિજ્ઞાનની ભાષામાં વાત કરી છે.

ચાળણીમાં પાણી ભરવું છે તમારે તો ભરો,

પણ જરા ધીરજ ધરો જળના બરફ થાવા સુધી.

આપણે સામાન્ય રીતે કોઈ મૂરખ છે એમ કહેવા કહીયે છીએ કે “એ તો ચારણી લઈ પાણી ભરવા જાય છે.” પણ અહીં અનિલભાઈએ ચારણીમાં પાણી ભરી દેખાડ્યું છે. એમનો સંદેશ એ છે કે ધીરજ અને અક્કલ હોશિયારીથી અશક્યને શક્ય કરી શકાય છે.

અને આ શેરમાં ભારતમાં ધર્મને નામે ઝગડતી હિન્દુ અને મુસલમાન કોમોને સખત ઠપકો આપતાં અનિલભાઈ કહે છે.

ગાય કુરાન ચાવી ગઈ ને સુવર ગીતા ખાઈ ગયું ભૂલથી,

બે પશુ પેટની આગને ઠારવા શું ગયા, દેશ સળગી ગયો!

ગીતા અને કુરાનને એક જ કબાટમાં પાસે પાસે રાખો તો પણ એ ક્યારે પણ એકબીજાને નુકશાન નથી પહોંચાડતી, તો પછી એ પુસ્તકોના નામે માણસો શા માટે એકબીજાને નુક્શાન પહોંચાડે છે?

આજે માણસને માણસ ઉપરથી વિશ્વાસ ઘટતો જાય છે, એ વાતને વખોડતા કવિ કહે છે,

આટલો પણ વિશ્વાસ ન’તો શું તમને મારી ઉપર?

હાથ મિલાવ્યા બાદ તમે આંગળીઓ ગણવા બેઠા?

આવી કલ્પના કરી અનિલભાઈ જેવા જ સર્જક સચોટ સંદેશ આપી શકે.

કેટલીકવાર માણસને પોતે સુખી છે કે દુખી છે એ નક્કી કરવું મુશ્કેલ થઈ જાય છે. બધી રીતે બધું સારૂં હોય પણ એક અડચણ એની બધી મજા બગાડી નાખે. અનિલભાઈ આ વાત ખૂબ નાજૂક રીતે કહે છે.

બેઉ ભેગા મોકલીને આમ ના ગૂંચવ મને તું,

સુખ અને દુ:ખની વચાળે કોઈ રેખા પાતળી મૂક.

આવા તો અનેક ધારદાર શેર લઈ અનિલભાઈ કવિસંમેલન અને મુશાયરાઓ ગજાવી રહ્યા છે. મારા અંગત મિત્ર હોવાથી, આજે એમના આ ચૂંટેલા શેર મેં હક્કથી આંગણાંમાં મૂક્યા છે.

-પી. કે. દાવડા

ગઝલના શેરની વાત નીકળી જ છે તો સાથે સાથે સપના વિજાપુરાની એક ગઝલનો પણ લુફત ઉઠાવો!

કઈક અંદર મરી ગયું છે

પ્રેમ બળતણ ઠરી ગયું છે

સ્પર્શની લાગણી ના રહી

ટેરવું પણ ડરી ગયું છે

પાંદડું જે નજરમાં હતું

વૃક્ષથી એ ખરી ગયું છે

બદનસીબ છે આ દિલ પણ

કોઈ પાછું ધરી ગયું છે

લીલું છમ ઘાસ જોઈને

ઢોર ઢાંખર ચરી ગયું છે

જે જવાનું હતું તે ગયું

આંસું આંખે ભરી ગયું છે

માછલી જેવું લપસી ગયું

એક સપનું સરી ગયું છે

જીવવાની ઇચ્છા જુઓ

ડૂબતું જણ તરી ગયું છે

એક ‘સપના’નું માતમ શું?

એક આવ્યું ફરી ગયું છે

સપના વિજાપુરા