મારી અનાવિલ ઓળખાણ

અનાવિલ હોવું એ આગલા જન્મના પુણ્યનું પરિણામ છે એવું મારું દ્રઢ પણે માનવું છે. અમારા કેશવજી કાકા એમ કહેતા કે અનાવિલ એટલે ખાસ અને બાકીના બધા પનોતા. આ બાબત એ ત્યારે બહુ કહેતા જયારે કોઈ કાંદા લસણ ખાવાની ના પાડે કે કોઈ ગાળ બોલવા પર ભવાં ચઢાવે. કાજલ ઓઝા વૈદ્ય પચાસ ટાકા અનાવિલ છે, તમારી જાણ ખાતર. Continue reading થોડી ખાટી, થોડી મીઠી-(૧૧)- જાગૃતિ દેસાઈ-શાહ →

સમાપન

(આંગણાના મિત્રોને ગમગીની સાથ જણાવવાનું કે 
પ્રિય જ્યોત્સ્નાબેનનું જુલાઈ ૧૧ ૨૦૨૦ રોજ શાંતિપૂર્ણ અવસાન થયું છે.)

જ્યોત્સનાબહેન અને એમનું ચાકડું.

જ્યોત્સના ભટ્ટના સિરામિકની સમજ

જ્યોત્સનાબહેનના સિરામિક્સની કેટલીક ખાસિયતો છે. મેટ ફીનીશ માટે તેઓ ખાસ જાણીતા છે. બળેલી terracotta માટીની છાયાવાળા રંગો પણ એમણે વાપર્યા છે. એમના સિરામિકની કેટલીક ખાસિયાતો તો હાથથી અડીને જાણી શકાય છે. ગ્લેજ કરેલા આર્ટીકલ્સ પણ ચમકતા નથી. એમના માટીને મળતા રંગોમાં પણ રેશનની મુલાયમતા વરતાય છે.

ન માને મન છતાં પણ આખરે ઘર છોડવું પડશે;
અચાનક આ શરીરી આવરણ તરછોડવું પડશે.

કદી વ્હેલું, કદી મોડું ખરેખર છોડવું પડશે;
તું અંતે તો અહીંયાં છે મુસાફર છોડવું પડશે.

નથી નળિયું, નથી ફળિયું, ફકત છે એક ઝળઝળિયું,
હવે ભારે જ હૈયે ગામ–પાદર છોડવું પડશે.

મને રોકીને રાખે છે ભલે તારી સજલ આંખો,
નથી છોડી જવું પણ તોય આખર છોડવું પડશે.

રહી ના જાય એકે યાદ બાકી કોઈ ખૂણામાં,
તું છોડી જા – શરત છે બસ બરાબર છોડવું પડશે.

– અશોક ચાવડા ‘બેદિલ’

        એકલા જ આવ્યા મનવા એકલા જવાના, આ ગીત સાંભળ્યું જ હશે. આ શરીર એક ઘર છે જેમાં જીવ કે આત્મા વસે છે. એ ક્યાંથી પ્રવેશે છે ને ક્યાં જાય છે એની આપણે ખબર નથી. જે ખબર છે એ અનુમાનો છે, ધારણાઓ છે. રબર સ્ટેમ્પ મારીને કશું કહી ન શકાય. મજા પણ આ રહસ્યની જ છે, આ શોધની જ છે. એની કોઈ કળ હાથ લાગી જાય તો જિંદગીનું ધબકવું સાર્થક થઈ જાય.

ગમે એટલી મમત કેળવીએ, અંતે તો એને અલવિદા કરવી જ પડે. મરણનો જે ડર રાખે, એનું મરવાનું આ ડર સાથે જ શરૂ થઈ જતું હોય છે. આપણી મુશ્કેલી એ છે કે આપણે જિંદગીને પણ નથી સ્વીકારી શકતા અને મરણને પણ.  

        આ જિંદગી એક સફર છે અને આપણે બધા મુસાફર છીએ. સફર કરવાના રસ્તાઓ જુદા જુદા હોય, સાધનો જુદા જુદા હોય, પણ ધબકારા દરેકના પોતાના હોય, જિજીવિષા દરેકની પોતાની હોય, આવડત દરેકની પોતાની હોય, માન્યતા દરેકની પોતાની હોય. ટૂંકમાં સ્થિતિ, સંજોગ, પરિબળ ભલે અલગ અલગ હોય, પણ સફર કાપવાની છે એ તો નક્કી જ છે. સફરનો આનંદ લેવાનો હોય. જેમ વધારે ને વધારે ભાર સંચિત કરીએ તેમ એને સાચવવામાં જ આપણું ધ્યાન રહે અને બારીની બહાર જોવાનું ચૂકી જવાય. સુવિધા  માટે લેવું અને સંઘરો કરવો આ બંનેમાં ફેર છે. સંગ્રહખોરી અંતે તો શૂન્યતાને જ વરવાની એ હકીકત મરણ સમજાવે છે. 

        વાત શરીરની હોય કે વતનની, એક ઝુરાપો રહેવાનો. આપણે શરીર છોડીએ ત્યારે સ્વજનને તકલીફ પડે, વતન છોડવાનું આવે ત્યારે અસ્તિત્વને. કામકાજ માટે જ્યાં તક હોય ત્યાં જવું પડે. હયાતી ટકાવવાની લડાઈ છેલ્લા શ્વાસ સુધી ચાલતી રહેવાની. ગામથી શહેર જવાનો ટ્રેન્ડ વધતો જ ગયો છે. ગામમાં ખેતી કે  નાનો વ્યવસાય હોય, એમાં ટકી રહેવાય પણ ઉડાન ભરવાનો રોમાંચ મળતો ન હોય. એનાથી પણ વિશેષ પરિબળ જરૂરિયાતો હોય. એક વાર શહેર કે પરદેશમાં સ્થાયી થઈ જવાય પછી, ગામનું ઘર સાચવવું મુશ્કેલ બની જાય. રહેનારું કોઈ ન હોય એ ઘર દયનીય લાગે. દિવાલોને વાત કરવા કોઈક તો જોઈએ. ઘરની કોઈ વસ્તુ નિર્જીવ નથી હોતી. એ તમારી સાથે જ ધબકતી હોય છે. વસવાટ વગરનું ઘર સન્નાટાથી ભરાઈ જાય. એમાં પણ એક પ્રિયજનને લાંબો સમય ઘરથી બહાર રહેવું પડતું હોય ત્યારે બીજી વ્યક્તિની હાલત કફોડી થઈ જાય. પરદેશ જતાં પ્રિયતમને કે સરહદ પર ફરજ નિભાવવા જતાં જવાનને પત્નીની સજલ આંખો જુએ ત્યારે એમાં આવતું પૂર સમયને તાણીને લઈ જાય. આંખોની અલકનંદામાં રોકા  વાની મમત મૂકીને જવાબદારીનો ઝંઝાવાત ઝેલવો જ પડે.

વિરહ વખતે સ્મરણ ડોક્ટરની જેમ સાચવવા આવી પહોંચે છે. સ્મરણનો લેપ ચંદનના લેપ જેવો હોય છે. આ લેપ ન હોય તો સળગી જવાય. અંતરના કોઈ પણ ખૂણામાં એક પણ યાદ બાકી ના રહે એ રીતે બધું સંકેલી લેવું અઘરું જ નહિ અશક્ય હોય છે. વાત એ યાદ રાખવાની છે કે મમત હોય ત્યાં પીડા પણ મળવાની. છોડવું અને છૂટવું બહુ દુષ્કર હોય છે.

અશોક ચાવડાની એક સંવેદનશીલ ગઝલ સાથે તંતોતંત બંધાઈએ. 

એ રીતે ગૂંથાઈ શ્વાસોની કડીમાં બા,
હું સતત પ્હેરી શકું છું ચામડીમાં બા.

એ જ અચરજ હોય છે ક્યાં ચાખડીમાં બા?
ખૂબ અથડાઇ છે બાધા–આખડીમાં બા

બાની પૂંજી બાપુજી સમજી શક્યો છું પણ,
હું કદી જોઇ શક્યો ના ચૂંદડીમાં બા.

 એ પછી એકેય અક્ષર ક્યાં લખાયો છે?
મેં જરા શીખી લીધી બારાખડીમાં બા.

ઘાટ આ મારો ઘડાયો એ જ કારણથી,
રોજ વ્હેરાયા કરી છે શારડીમાં બા.

***

અનેક કવિઓએ શૈશવને પોતપોતની રીતે લાડ લડાવીને જીવનના દરેક સ્તરે યાદ પણ કર્યું છે. કવિ શરૂઆત કરે છે કે બાળપણને ભૂલવું અશક્ય છે અને એની યાદો જીવનના છેલ્લા શ્વાસ સુધી સતત ચકતિ રહેશે અને અંતરમનને ઉજાલતી રહેશે. જિંદગીની ઘટમાળની વ્યસ્તતા અને અંત સમયની એકલતાની અટવીમાં અટવાયેલા આપણે સહુ માટે બચપણ એક એવી યાદોનો ખજાનો છે કે જેને સ્મરીને આપને મનથી માલામાલ થઈએ છીએ.

એવાંયે ઘણાં હોય છે જેમનું બચપણ અનેક તકલીફો, ભૂખ અને તરસ વેઠતાં વીત્યું છે પણ એ સહુ માટેય એમનું બાળપણ એક મોટી મિરાત છે. ઈશ્વરે એ અવસ્થા જ એવી આપી છે કે જેમાં ” Needs” – જરુરિયાતો જ એટલી ઓછી હોય છે અને “Wants” – જોઈતી વસ્તુઓની સમજ એવી ન હોવાથી જ આ બચપણ આટલું નિર્દોષ અને નિર્મળ હોય છે.

નિદા ફાઝલી કહે છે તેમ, ” બચ્ચોં કે નાજુક હાથોં મેં ખેલ ખિલોને રહેને દો! ચાર કિતાબેં પઢકર વો ભી હમ જૈસે હો જાયેંગે!” આ “હમ” જેવા થયા કે દુનિયાના બધાં જ “ગમ”થી નાતો જોડાયો જ સમજો!

બચપણ!

યાદ બચપણની જે ભીતર, ઝંખવાશે ના કદી;
ઘુમરાતી મન મહીં, એ વિખરાશે ના કદી!

એક ભીની યાદ, સળવળતી અગોચર ગોખલે;
ગૂંજતી ચારે દિશાએ, વિસરાશે ના કદી;

દોડતું મન તીર વેગે, ઝાલવા છૂટે એ ક્ષણ;
ખૂલતાં ધાગા સમયના, રેંહસાસે ના કદી!

મૂળ સોતા ઊખડે ઊંડાણથી, એ મૂળિયા;
તૂટશે બંધન ધરાનુ, જીરવાશે ના કદી!

થાય વેરી જો જમાનો, ના સહારો કોઇનો;
જ્યોત શ્રધ્ધાની દિલે તો, ઓલવાશે ના કદી!!

શૈલા મુન્શા તા.૦૭/૦૭/૨૦૨૦

“દોસ્તી અનલિમિટેડ”

લેખનઃ સેજલ પોન્ડા

પઠન કલાકારઃ ધર્મેન્દ્ર ગોહિલ

જે સર્જન કરે એ સર્જક.

ચમત્કાર કરે તે ઈશ્વર. 

જ્ઞાન આપે તે ગુરુ.

ભવિષ્ય ભાખે તે જ્યોતિષ.

જાદુ કરે તે જાદુગર.

જો આ બધી વિશેષતા એક જ વ્યક્તિમાં હોય, તે એ છે દોસ્ત..!

જેને રાત્રે બે વાગે જગાડી શકાય, ગુસ્સો કરી જેને મારી શકાય,

જેની સામે હસી શકાય, રડી શકાય, જેની મશ્કરી કરી શકાય

સપનાં વહેંચી શકાય, એ છે દોસ્ત!

સ્વભાવ, સપના, દિશા, આકાશ બધું જ ભિન્ન હોય છતાં એ આપણો દોસ્ત છે!

દોસ્તી માટે એકલક્ષી હોવાનું જરૂર નથી.

દોસ્તી લક્ષનો નહીં, મનનો મેળાપ છે.

દોસ્તી સર્જક બને, ઈશ્વર બને, ગુરુ બને, જ્યોતિષ બને

જાદુગર બનીને વહેતી રહે, એ માટે હું જ કહું છું,

“તથાસ્તુ, તથાસ્તુ, તથાસ્તુ, દોસ્ત!

નીચેની લીંક પર ક્લીક કરીને ઔડિઓ-વિઝ્યુલની મજા માણો.

https://m.facebook.com/story.php?story_fbid=3061360943917862&id=100001319605046

( સપના વિજાપુરા એ “આંગણું” માટે કોઈ નવું નામ નથી. આપણે એમની ગઝલો માણી છે. એમણે કરેલા આસ્વાદ માણ્યાં છે. એમની નવલકથા, “ઉછળતા સાગરનું મૌન” પણ “આંગણું”માં મૂકી હતી અને વાચકોએ એને ખૂબ જ પ્રેમથી આવકારી હતી. આજથી આપ સૌને એમની ટૂંકી વાર્તાનો પરિચય કરાવતાં મને ખૂબ આનંદ થાય છે. આશા છે આપ સૌ એમને ઉમળકાથી આવકારશો. સપના, આપનું સ્વાગત છે.)

રાજ આલીશાન ઓફિસમાં બેઠો છે. સામે મેજ પર મર્સીડીઝની ચાવી પડી છે. હમણાં જ એનો સી.ઈ.ઓ. પીટર એને આવીને કહી ગયો હતો કે, “યુ આર એન એસેટ ટુ ધી કંપની. વી વુડ લાઇક ટુ ગિવ યુ ધીસ કાર એઝ એ ટોકન ઓફ એપ્રિશિયેશન. આઈ નો, નો યુ આર કમ્મ્યુટીંગ ઇન એ ટ્રેઈન એવરી ડે. ધીસ વીલ મેઈક યોર લાઇફ લીટલ ઈઝીઅર. (રાજ, અમને તારા પર ગર્વ છે. તું કંપની માટે મિલકત છે. અમે તને આ નજીવી કાર આપવા માગીએ છીએ, કારણ કે, અમે તારી મહેનતની કદર અને કિંમત કરીએ છીએ.  આમ પણ તું રોજ ટ્રેઈનથી આવ-જાવ કરે છે, તો આનાથી તારી જિંદગી થોડી સહેલી થશે.)

Continue reading મર્સીડીઝ – વાર્તા – સપના વિજાપુરા →

હેન્રીખ બ્યોલની (Heinrich Böll) એક વાર્તા: હાસ્યકારીગર

બાબુ સુથાર

જર્મન નોબલ પ્રાઈઝ વિજેતા લેખક હેન્રીખ બ્યોલની એક વાર્તા છે: The Laughter. ૧૯૬૬માં પ્રગટ થયેલી આ વાર્તાનો નાયક હસવાનું કામ કરે છે અથવા તો એમ કહી શકાય કે એ ભાઈ હસવાનો ધંધો કરે છે. જો કે, એને કોઈ પૂછે કે તમે શું કામ કરો છો ત્યારે એ શરમાઈ જતો હોય છે અને અવઢવમાં પણ મૂકાઈ જતો હોય છે. નાયક કહે છે કે એવો પ્રશ્ન સાંભળતાં જ મારા ગાલ જરા રાતા થઈ જતા હોય છે અને જ્યારે હું જવાબ આપવાનો પ્રયાસ કરું ત્યારે મારી જીભ તોતડાઈ જતી હોય છે. 

Continue reading “વારતા રે વારતા”-(૨)- ડો. બાબુ સુથાર →

સ્ત્રીને પોતાનાં સમર્પણનું સર્ટિફિકેટ જોઈતું હોય છે?

લક્ષ્મી એમનું નામ. હું જેમના પી.જી.માં રહું છું એ આન્ટી. અમારા બધા પાસેથી પ્રમાણમાં ઓછું ભાડું લે છે, એટલે કદાચ એમના ઘરમાં એટલી લક્ષ્મી નથી!

Continue reading મુકામ Zindagi-(૨)-સ્ક્રીપ્ટઃ બ્રિન્દા ઠક્કર-રજૂઆતઃ દિપલ પટેલ →

 ‘કલમવાલી બાઈ’

“હેય્ય્ય્ય, હેય્ય્ય…., તારી તો…” રઘલાએ પૂર ઝડપે ચાલતી ટ્રકને બ્રેક મારતા કિચૂડાટ થઈ પાણીની સેરું ટાયરના સરસરાટ સાથે ઊડી અને ટ્રક રોડ પરથી ઊતરી ગયો. એક તો અષાઢી મેઘલી રાત, વીજળીના કડાકા-ભડાકા, આકાશ મન મૂકીને ધરતી માથે ઝળુંબી રહ્યું હતું! આવા સમયે એકલ-દોકલ વાહન સિવાય કોણ નીકળે! એટલે રઘલો બાપનો રોડ હોય એમ આ ઠંડી રાતમાં થોડો ટલ્લી થઈને ગરમીમાં પૂરપાટ ટ્રક ચલાવતો હતો, ત્યાં સામે રોડ પર વચ્ચો વચ્ચ એક કાર ઊભેલી જોઈને રઘલાને અચાનક બ્રેક મારવી પડી.

Continue reading કલમવાલી બાઈ-વૈશાલી રાડિયા →