દિવાળીનો મર્મ 

    અગ્યારસઃ   
        અગ્યારસ ઉપવાસ, તપ ને નિયમન
        વિખરાયલ વ્રુતિઓનો સંયોજક દિન 
    બારસઃ    
       વાક બારસ, વિમળ વાણી વરદાન
        દેવી મા શારદા, સમર્પણ આ દિન
  ધનતેરસઃ
        ધનતેરસ, સમજાવે સૃષ્ટિની  વૃષ્ટિ
         યોગ્ય વ્યય સંચય સમતોલન દિન
  ચૌદશઃ
                    કાળીચૌદશ,  મનઃ ક્લેશનુ મરદન            
          નષ્ટ કષ્ટ  કકળાટો, ગોષ્ઠીનો  દિન  
    દિવાળીઃ
         દિવાળી  આજ, મધુ-દીપ હું જલાવુ
         અંતઃકરણ  અજવાળે  શાંતિનો  દિન
——
સરયૂ પરીખ

રંગોળી..ઈલા મહેતાઃ

મારા ફોટોગ્રાફ સાથેના પ્રસંગો – જ્યોતિ ભટ્ટ  પ્રસંગ (૧૩.નોળવેલની મહેક, ગુજરાતી સાહિત્ય પરિષદ)

 

મારા બચપણથી જ મિત્ર બની ગયેલ સ્વર્ગસ્થ કિશોર પારેખ¹ (1930-1982) ભારતના એક ઉત્તમ છબી–પત્રકાર હતા. પરંતુ તે ઉપરાંત વિવિધ પ્રકારની છબીકળામાં પણ માહેર હતા. એક સમયે મને તેમનો સંદેશ મળ્યો કે, “એક કાપડની મીલ માટે કેલેન્ડર બનાવવાનું છે. કેલેન્ડર માટે ફોટોગ્રાફી કરવા માંડુ જવાનું છે. તમને (રાઘવ કનેરીયા અને મને) રસ હોય તો માંડુ આવી જાઓ, મજા આવશે’’. એમણે જણાવેલ સમયે અમે પણ માંડુ પહોંચી ગયા. માંડુ એક ઊંચી પણ વિશાળ ટેકરી પર આવેલું પુરાણું ગામ છે. ત્યાં 14મી સદીમાં બનેલાં અફઘાન સ્થાપત્યનાં ઘણાં ખંડેરો બચ્યાં છે. ફેશન ફોટોગ્રાફીમાં મોડેલની બેકગ્રાઉન્ડ જો સુંદર છતાં વિસ્મય પમાડે તેવી હોય તો છબી વધુ અસરકારક નીવડે તેવું કિશોર પારેખ માનતા હતા.

એક સવારે અમે બધા કોઈ સારું સ્થળ શોધવા નીકળ્યા. એક દીવાલ પાસે આવેલ સ્થળ પસંદ પડ્યું. ત્યાં આજુબાજુ બકરા ચરાવતા નાના બાળકો પણ હતાં. દસ બાર ફૂટ ઊંચા એક ઓટલા પર એક મોડેલને ઉભી રાખીને કિશોર પારેખ તેની છબીઓ લેતા હતા. તે જોઈ બકરીવાળા બાળકો પેલી ઊંચી દીવાલ પર ચડીને તે કુતુહલથી જોવાં લાગ્યાં. આને લીધે આખું ચિત્ર વધુ વિસ્મય પમાડે એવું બની રહ્યું. મારી પાસે પણ કેમેરા તો હતો જ તેથી મને પણ એક પહેલા કદી ન લીધેલ વિષયની છબી લેવાનો મોકો મળી ગયો.

શ્રી જ્યોતિ ભટ્ટે લીધેલ છબીકાર શ્રી કિશોર પારેખની છબી:
Kishore Parekh, Ladakh, 1981

ભારતમાં કિશોર પારેખ એક જ એવા  છબીકાર હતા  જેમની રણભૂમિ પર જઈ લીધેલી છબીઓ પ્રકાશિત થઈ હોય. ઈ.સ. 1962માં ચીન સાથેના અને 1965માં પાકીસ્તાન સાથેના યુદ્ધની તેમની છબીઓ ભારતીય પત્રકારત્વમાં આગવું સ્થાન ધરાવે છે. 1971 દરમિયાન બાંગ્લાદેશ મુક્તિ સંગ્રામ દરમિયાન નિર્વાસિતોની છાવણીઓની છબીઓ લેતા લેતા સરહદ પાર કરી લશ્કરની વિવિધ કાર્યવાહીઓની અને ઢાકામાં વિજેતા અને પરાજિત દળોના વડાઓએ દસ્તાવેજો પર દસ્તખત કર્યા તેવા અનેક પ્રેક્ષકોનું લોહી થીજાવી દે તેવા પ્રસંગોની પણ – છબીઓ લીધેલી.

 નોંધ : The Indian Portrait નામે પ્રતિષ્ઠિત ચિત્રપ્રદર્શનશ્રેણી અંતર્ગત શ્રેણીના નિયોજક અને કળાસંગ્રાહક શ્રી અનિલ રેલિયાએ શ્રી જ્યોતિ ભટ્ટે લીધેલી કળાકારમિત્રો–સ્વજનોની છબીઓનું ‘The Indian Portrait – XI’, નામે એક પ્રદર્શન અમદાવાદની ગૂફા, અમદાવાદ ખાતે તા. ૩–૮ માર્ચ ૨૦૨૦ દરમિયાન નિયોજિત કર્યું હતું. પ્રદર્શનમાં મૂકાયેલી છબીઓને તેમજ એ છબીઓના સંદર્ભોને આવરી લેતું એક સરસ પુસ્તક પણ પ્રકાશિત કર્યું હતું. આ પ્રદર્શનશ્રેણી વિશે વધુ જાણવા માટે તેમજ આ પુસ્તક (ઈ–કેટેલોગ)  જોવા માટે નીચે આપેલ લીંકનો ઉપયોગ કરશો :

The Indian Portrait XI: Jyoti Bhatt’s Photographs of His Contemporaries

સાહિત્યમિત્રો, “દાવડનાં આંગણું”માં આ મારું છેલ્લું પ્રકાશન છે.
આનંદ સાથ આભાર. સરયૂ પરીખ http://www.saryu.wordpress.com

નોંધઃ “દાવડાનું આંગણું” ના સહુ વ્હાલાં વાચકમિત્રો અને સર્જકોને દિવાળી અને નવા વર્ષના હાર્દિક અભિનંદન અને ઢગલાબંધ શુભેચ્છાઓ કે આવનારું વર્ષ સહુ માટે આરોગ્યમય, ફળદાયી અને સમૃદ્ધ નીવડે.

આજે આ જાહેરાત કરતાં મને અનહદ ખુશી છે કે ધનતેરસના મંગળ દિવસ, નવેમ્બર ૧૩, ૨૦૨૦થી “દાવડાનું આંગણું” હવે નવા નામે, નવું કલેવર લઈને, “આપણું આંગણું” નામે શરૂ થઇ રહ્યો છે…જયશ્રીબેન મરચંટ

The Indian Portrait XI: Jyoti Bhatt’s Photographs of His Contemporaries

The Indian Portrait XI: Jyoti Bhatt’s Photographs of His Contemporaries

The Indian Portrait XI: Jyoti Bhatt’s Photographs of His Contemporaries

– શ્રી જ્યોતિ ભટ્ટ (ઈમેઈલ): jotu72@gmail.com
————– સંપાદનઃ સરયૂ પરીખ. The above link will open a treasure.

‘આપણું આંગણું’ આવકાર

આવકાર

આહટોથી આંગણું છલછલ છલકતું ગાય છે,
આજનાં આનંદમાં તનમન હસીને ન્હાય છે.

નહીં નહીં જે  જાણતો કે જીંદગીમાં  આખરે,
શુદ્ધ  કર્મી  માનવીઓ  પ્રેમથી  પૂજાય  છે.

શત્રુઓના ખેલ સામે ખેલદિલ થઈ ઝૂમતો,
સ્નેહ  કેરા  સ્પર્શ સાથે મિત્રતા પરખાય છે.

રાખીને  જે આપતો  ને આપીને જે રાખતો,
દાન ને સ્વીકાર બેથી ધન્ય જીવન થાય છે.

દ્વાર પર  તોરણ  સજાવી  રંકને  સત્કારતો,
તેની  સાથે કૃષ્ણ  હોંશે રાસ રમવા જાય છે.
   —–

સલોની            સરયૂ પરીખ

“સલોની…! સવારના સાડાસાત વાગ્યા, બ્રેકફાસ્ટ રેડી…,” શ્યામની ત્રીજી બૂમનો પણ કોઈ જવાબ ન આવ્યો!
“મારા બોલાવતા પહેલા હાજર થનારી મારી રાજકુમારી, ક્યાં છે?” એમ કહેતો યુવા ઉંમરનો Law-Profesor શ્યામ, તેના વિશાળ બંગલામાં દસ વર્ષની દીકરીને શોધવા નીકળ્યો. સલોની પોતાનાં રૂમમાં નથી! કદાચ, તેની બિલાડીને લઈને બગીચામાં ગઈ હશે…પણ બારણું તો અંદરથી બંધ હતું! ઘરમાં અને બગીચામાં શ્યામ બધે જોઈ વળ્યો. હવે શ્યામની ગભરામણ વધી ગઈ.

દસ વર્ષની નાજુક સલોની એકદમ શાંત અને રોજના નિત્યક્રમમાં વ્યવસ્થિત હતી. શ્યામની કોરીઅન પત્ની, કીમ, સવારમાં મોડી ઊઠે તેથી વર્ષોથી સવારમાં શ્યામ રસોડામાં હોય. તે બન્ને લો-સ્કૂલમાંથી સાથે ડીગ્રી લીધા પછી લગ્નગ્રંથીથી જોડાયેલાં. હજી બે દિવસ પહેલાં જ સલોની તેની દાદી સાથે ફેઈસ ટાઈમ પર વાત કરતી હતી.

“મારે અને સીસને દરરોજ કલાક પિયાનો પ્રૅક્ટિસ કરવાની.” ‘ગમે છે કે નહીં?’ તેનાં જવાબમાં બોલી, “મમ્મી કહે છે કે કરવાની જ.” તેની ઉશ્કેરાટ વગર વાત કરવાની રીતને લીધે, સલોનીનો અણગમો બહુ વાંધાજનક પ્રતીત થયો નહીં. અમે બધાંએ માની લીધું કે તેને પિયાનો પ્રૅક્ટિસ ગમે છે.

“ક્યાં ગઈ હશે?” શ્યામ આમતેમ શોધી રહ્યો…એ પંદર મિનિટ અને અગણિત ક્ષણો… સલોની ન મળતા શ્યામની ચિંતા દરેક ક્ષણે વધી રહી હતી. ફરીને શ્યામ ઘરમાં ઊપર-નીચે શોધ્યા પછી બહાર બધે જોઈને અંદર આવ્યો ત્યાં તેની મોટી દીકરી નીચે આવી. તે પણ નાની બહેનને શોધવા લાગી. તેણે જોયું કે, એક નાના રૂમમાં બારી ખુલ્લી હતી અને જાળી ખસેડેલી હતી. ‘કોઈ ભૂલી ગયું હશે’ વિચારીને તેણે બારી બંધ કરી. પણ એ અવાજ સાંભળી શ્યામને ભયંકર વિચાર આવ્યો.

“સલોનીનું કોઈ અપહરણ કરી ગયું!!!” …શ્યામના મન મગજ પર અનેક વિચારો હથોડાની જેમ ધબકવા લાગ્યાં.

“હું ૯૧૧ને ફોન કરું છું…” તેના અવાજમાં ધ્રૂજારી હતી. ત્યાં શ્યામનો સેલ-ફોન રણક્યો. તેના નજીકના મિત્રનો ફોન હતો. “શ્યામ! સલોની અહીં અમારા ઘરનાં બારણા પાસે બેઠી છે. તેને સવાલ પૂછું તે પહેલાં તને જણાવું.” તેમની દીકરી અને સલોની બેનપણીઓ હતી.

“ઓહ! હું અબઘડી આવું છું.” અને શ્યામ કાર લઈ દોડ્યો. અમેરિકાના શ્રીમંત વિસ્તારમાં છૂટાછવાયા ઘર. મિત્રને ઘેર પહોંચતા નાની સલોનીને દસેક મિનિટ ચાલવું પડ્યું હશે. શ્યામના મનમાં કેટલાય સવાલો ઊમડતા હતા. પણ મનને શાંત કરીને મિત્રના ઘર સામે કાર રોકી. જુએ છે તો તેના દિલનો ટૂકડો ત્યાં પગથિયા પર પોતાની બેક-પેક, પર્સ અને તેનું સદાનું સાથી, નાનું ઓશીકું લઈને બેઠેલ નજરે પડતાં શ્યામની આંખો અશ્રુભીની થઈ ગઈ. જરાય અકળાયા વગર શ્યામ સલોનીની પાસે જઈને બેઠો.

“કેમ બેટા અહીં આવી?”

“બસ મારે થોડા દિવસ ક્યાંક દૂર જતાં રહેવું છે.” સલોની સાદી સીધી વાત કરતી હોય તેમ બોલી.

“પણ કેમ?”

“મારે આવતા બુધવારના પિયાનો પ્રોગ્રામમાં ભાગ નથી લેવો અને મારે કલાક દોઢ કલાક પ્રેક્ટિસ નથી કરવી. બસ હું દૂર જતી રહીશ.” સલોનીને એક ડૂસકું આવી ગયું.

“ચાલ ઘેર, તારા વગર હું કે બીજા કેમ રહી શકિએ?” અને કોમળતાથી પોતાના પિતાનો હાથ ઝાલી સલોની સાથે જવા તૈયાર થઈ ગઈ. શ્યામે જોયું તો બેગમાં થોડા કપડા અને ૧૨૦ ડોલર પણ હતાં.

“તું તો બરાબર તૈયારી કરીને નીકળી છો, પણ તને સવારમાં ન જોતા મને તો હાર્ટ એટેક આવી ગયો હતો.” શ્યામે વ્હાલથી સલોનીને હ્રદય સાથે ચાંપીને, મિત્રનો આભાર માનીને, સાથે ઘેર જવા નીકળ્યા.

ઘેર જઈને બારણા પાસે રાહ જોતી તેની મમ્મીને સલોની ભેટી. કીમને શું કારણ છે તે ખબર ન હોવાથી સવાલો ન કર્યા. સલોનીની બેન તેને ખેંચીને લઈ ગઈ અને રડતાં રડતાં ધમકાવવા લાગી. એ સમયે, શ્યામે ઈશારાથી કીમને – ‘પિયાનો પ્રેક્ટીસ’ સામેનાં વિરોધનું કારણ સમજાવી દીધું.

“સલોની બેટા, હવે પછી અમે તારી વાત ધ્યાનથી સાંભળશું. પણ આમ કહ્યાં વગર ક્યારેય ન જતી…વચન?” મા-પિતાને તાળી આપીને સલોની ઉપર દોડી ગઈ.

શ્યામ તેના મા અને પિતા સાથે ફોન પર વાત કરતા બોલ્યો, “હું કીમ પર ગુસ્સે તો ન થયો પણ આ બાબતમાં દીકરીઓ પર હવેથી કોઈ પણ જાતનું દબાણ કરવાની મેં મનાઈ કરી દીધી છે.” તેનો અવાજ ગળગળો થઈ ગયો. “એ પંદર મિનિટ હું કદી ભૂલી શકીશ નહીં. મને હતું કે સલોની મારાથી એટલી નિકટ છે કે હું તેને બરાબર સમજુ છું. પણ મારી સમજ ટૂંકી પડી. મારી વ્હાલી દીકરી એટલી મુંઝાઈ ગઈ હશે કે ઘર છોડીને જતી રહી!”

“બાળકના મનમાં શું ચાલી રહ્યું હોય છે તે સમજવું ઘણીવાર મુશ્કેલ હોય છે. આ ઉંમરના કેટલાયે બાળકોએ આવી- ભાગી જવાની હરકતો કરી હોય છે – જે સમય સાથે મજાક બની જતી હોય છે. તેથી દીકરા! પોતાને બહુ ગુનેગાર નહીં માનતો.” શ્યામની માએ અશ્વાસન આપ્યું.

તમારા બાળકો તમારા નથી, તમારી પરછાઈ નથી;
એ તો પોતાના જીવનની ઝંખનાના પ્રતિછાયાનાં પુત્ર અને પુત્રી છે.

બાળકો આપણી દ્વારા આવ્યા છે, આપણામાંથી નથી આવ્યા.
આપણી સાથે છે પણ આપણી જાગીર નથી.
તેમને પ્રેમ આપો, તમારા વિચારો ન થોપો.

ખલિલ જીબ્રાન સમજ આપે છે કે…,
તમે બાળક જેવા બનવા પ્રયત્ન કરો,
તેમને તમારી જેવા બનાવવા ન મથો.
કારણકે, જીવનચક્ર ભૂતકાળ તરફ નથી ફરતું.

Your children are not your children.

They are sons and daughters of life’s longing for itself.

They come through you, but not from you,

And though they are with you they belong not to you.

Give them love, not your thoughts.

You may strive to be like them, but seek not to make them like you,

For life goes not backward.
—Wisdom of Khalil Gibran.—

સાહિત્યમિત્રો, “દાવડનાં આંગણું”માં આ મારું છેલ્લું પ્રકાશન છે.
આનંદ સાથ આભાર. સરયૂ પરીખ http://www.saryu.wordpress.com

“દાવડાનું આંગણું” ના સહુ વ્હાલાં વાચકમિત્રો અને સર્જકોને દિવાળી અને નવા વર્ષના હાર્દિક અભિનંદન અને ઢગલાબંધ શુભેચ્છાઓ કે આવનારું વર્ષ સહુ માટે આરોગ્યમય, ફળદાયી અને સમૃદ્ધ નીવડે.

આજે આ જાહેરાત કરતાં મને અનહદ ખુશી છે કે ધનતેરસના મંગળ દિવસ, નવેમ્બર ૧૩, ૨૦૨૦થી “દાવડાનું આંગણું” હવે નવા નામે, નવું કલેવર લઈને, “આપણું આંગણું” નામે શરૂ થઇ રહ્યો છે…જયશ્રીબેન મરચંટ

આજે ધનતેરસથી સાહિત્ય-કલાને સમર્પિત “આપણું આંગણું” બ્લોગનો શુભારંભ થઇ ગયો છે.

૧.. ઈમેલથી નિયમિત પોસ્ટ મેળવવા આપ બ્લોગની મુલાકાત લઇ subscribe કરી શકો છો. http://aapnuaangnu.com/

૨. જો આપ ઈમેલનો ઝાઝો ઉપયોગ ન કરતા હો, આ Invite Link પર ક્લિક કરી Whatsapp ગ્રુપમાંં જોડાઈ શકો છો. Follow this link to join આપણું આંગણું WhatsApp group: https://chat.whatsapp.com/BqdlqXyaXmqLt5EX2OYg7t

“દાવડાનું આંગણું” ના સહુ વ્હાલાં વાચકમિત્રો અને સર્જકોને દિવાળી અને નવા વર્ષના હાર્દિક અભિનંદન અને ઢગલાબંધ શુભેચ્છાઓ કે આવનારું વર્ષ સહુ માટે આરોગ્યમય, ફળદાયી અને સમૃદ્ધ નીવડે.

આજે આ જાહેરાત કરતાં મને અનહદ ખુશી છે કે ધનતેરસના મંગળ દિવસ, નવેમ્બર ૧૩, ૨૦૨૦થી “દાવડાનું આંગણું” હવે નવા નામે, નવું કલેવર લઈને, “આપણું આંગણું” નામે શરૂ થઇ રહ્યો છે.

આપ સહુને આ બ્લોગ વાંચવા http://aapnuaangnu.com/ ની સાઈટ પર જવા નમ્ર વિનંતી છે.

આપણા સહુના સદભાગ્યે, “આપણું આંગણું” ના ચીફ એડિટર – મુખ્ય સંપાદકની જવાબદારી કવિશ્રી હિતેન આનંદપરાએ સહર્ષ સ્વીકારી છે એ બદલ હું એમનો અંતઃકરણપુર્વક આભાર માનું છું. આ બ્લોગ બનાવવાથી માંડી, ચલાવવા સુધીનો સઘળો શ્રેય કવિશ્રી હિતેન આનંદપરાને જાય છે. હું એ બદલ એમની ૠણી છું.

આપણી સંગ કવિશ્રી અનિલ ચાવડા અને કવિશ્રી મુકેશ જોશી પણ સહસંપાદક તરીકે જોડાયા છે, તો એમનું “આપણું આંગણું” માં સ્વાગત કરતાં હું આનંદ અનુભવું છું. એમના આ બિનશરતી સહકાર બદલ ગદગદ્ છું.

આ સાથે આપણને સહુને આદરણીય સાહિત્યકાર શ્રી ભાગ્યેશ જહા અને આદરણીય કવયિત્રી પન્નાબેન નાયકનો સાથ પરામર્શક તરીકે મળી રહ્યો છે એ બદલ બેઉ મહાનુભવોને વંદન કરીને એમનો હું હ્રદયપૂર્વક આભાર માનું છું. એમના આ સ્નેહપૂર્ણ માર્ગદર્શનની છાયામાં “આપણું આંગણું” સતત સમૃદ્ધ થતું રહેશે..

એક ખાસ વ્યક્તિનો આભાર મારે માનવો છે અને કદાચ આજે દાવડાભાઈ હયાત હોત તો તેઓ પણ આ જ કરત. આ ખાસ વ્યક્તિ છે ડો. બાબુભાઈ સુથાર. “દાવડાનું આંગણું”ને અહીં સુધી પહોંચાડવામાં એમનો ફાળો અમૂલ્ય છે. બાબુભાઈ, મિત્ર તરીકે આભાર ન માનવો જોઈએ, પણ, દાવડાભાઈ અને મેં જ્યારે પણ આપ જેવા પ્રખર ભાષાશાસ્ત્રના વિદ્વાન પાસેથી મૈત્રીના હકથી “દાવડાનું આંગણું” માટે મૌલિક શ્રેણીની માગણી કરી છે તો આપે એટલા જ ભાવથી અમને આ અમૂલ્ય સર્જનો આપ્યાં છે. મારે મન આપની આ મૈત્રીનું મૂલ્ય ઘણું મોટું છે. આપનું આ ઋણ માથે ચડાવું છું.

સરયૂબેન પરીખને દાવડાભાઈએ રવિવારના સંપાદનની જવાબદારી સોંપી હતી. દાવડાભાઈના ગયા પછી પણ જે નિયમિતતાથી રવિવારનું સંપાદન કરતાં રહ્યાં છે એ સહકાર બદલ સરયૂબેન, હું અંતરથી આપનો આભાર માનું છું.

આ સાથે Peripherally – પરિઘમાં હું તો છું જ કારણ બેઉ આંગણ મારા સ્વજનોના જ છે અને આપ સહુ વાચકો અને સર્જકોના સ્નેહ થકી આ આપનું, “દાવડાનું આંગણું” કાયમ ઉજળું રહ્યું છે અને આગળ, “આપણું આંગણું” પણ ઉજળું રહેશે જ એની મને ખાતરી છે. આપ સહુના અવિરત સાથ બદલ ખૂબ ખૂબ આભાર.

સર્જકોને માટે નોંધઃ

“દાવડાનું આંગણું” ના સહુ સર્જકોને, “આપણું આંગણું”માં એમના સર્જનો મોકલવા માટેના ઈમેલ એડ્રેસની જાણ એમના ઈમેલ પર મોકલવામાં આવશે.

સહુ વાચકો માટે નોંધઃ

“દાવડાનું આંગણું”માં દર અઠવાડિયે પ્રકાશિત થતી સહુ શ્રેણી પણ એ જ નિર્ધારિત દિવસે હવેથી “આપણું આંગણું”માં પ્રકટ થતી રહેશે. આ શ્રેણીઓના જૂના લેખો વાંચવાની સગવડ માટે “દાવડાનું આંગણું”ની લીંક પણ મૂકવામાં આવશે.

તદુપરાંત, પ્રકટ થયેલા અન્ય જૂના લેખો પણ “દાવડાનું આંગણું”માં મળી રહેશે. આ બ્લોગ સંદર્ભ માટે ચાલુ રહેશે, પણ નવા સહુ સર્જનો “આપણું આંગણું”માં મૂકાશે એની સહુ વાચકો અને સર્જકોએ નોંધ લેવી.

 
આપ સહુ વ્હાલાં વાચકો અને સર્જકોનો “દાવડાનું આંગણું”ને સતત સાથ મળતો રહ્યો છે. આ બ્લોગ ને સ્મૃતિશેષ મારા વડિલબંધુ, પી. કે. દાવડાએ ૨૦૧૬માં શરૂ કર્યો હતો. એમાં પ્રારંભમાં તેઓ પોતાના અભ્યાસલેખો, અને લલિતકળા વિષેના લેખો પોસ્ટ કરતા હતા. પછી હું એમની સાથે એ બ્લોગમાં જોડાઈ અને પછી સાથે જોડાયા ગુજરાતી સાહિત્યના પ્રખર વિદ્વાન ડો. બાબુભાઈ સુથાર અને એમના જોડાવા સાથે “દાવડાનું આંગણું” શોભાયમાન થયું. એ પછી તો ગુજરાતી સાહિત્યના અનેક ડાયસ્પોરાના અને ભારતના સમર્થ સર્જકોનો સાથ મળતો ગયો અને આ બ્લોગને વાચકોએ સહર્ષ પોતીકો કરી લીધો.

આજે આ જ બ્લોગને નવા સ્વરૂપે રજુ કરતાં અમને અત્યંત આનંદ થઈ રહ્યો છે. એ સાથે પૂ.  દાવડાભાઈની કમી પણ સાલે છે પણ અમને ખાતરી છે કે એ જ્યાં હશે ત્યાંથી એમના આશિષ અમારા પર અવશ્ય વરસાવતાં હશે.

“આપણું આંગણું” માં અમારી નેમ છે કે અમે સહુને પોતાનું લાગે એવું સ-રસ, વિશદ ગુજરાતી સાહિત્ય આપ સહુ સુધી. આપના આંગણે લાવી શકીએ.

આશા છે કે આપ સહુ સર્જકો અને વાચકોનો સાથ અને પ્રેમ આ જ રીતે અવિરત મળતો રહેશે.

તા. નવેમ્બર ૧૩, ૨૦૨૦ – ધનતેરસથી બધી જ પોસ્ટ નવા બ્લોગમાં મુકાશે તેની નોંધ લેવા નમ્ર વિનંતી. આપ સહુ વાચકોના email ઓટોમેટીક નવા બ્લોગમાં ટ્રાન્સફર કરી દીધા છે. જેથી સહુને પોસ્ટની અપડેટ રોજિંદી, હંમેશની જેમ જ મળતી રહે.‌

આપને “આપણું આંગણું” સાથે જોડાવાનું સહર્ષ આમંત્રણ છે. આ “આપનું જ આંગણું” છે.

મારા વ્યવસાયની સંઘર્ષગાથા

• રેખા સિંઘલ

શૂન્યથી અનંત સુધીની સફર કરાવતા અંકોના સૂત્રો સમજાવવા અને ગણિતના કોયડાઓ ઉકેલવાની તાલિમ આપવી તે મારો હાલનો વ્યવસાય એટલે કે હું ગણિતની શિક્ષિકા છું. અમેરિકામાં લગભગ છેલ્લા દસ વર્ષથી ખાનગી ક્ષેત્રે આ કાર્ય કરૂં છું. સ્વદેશમાં કારકિર્દીની શરૂઆતના સાતેક વર્ષ માધ્યમિક શાળામાં ગણિત અને વિજ્ઞાનની શિક્ષિકા તરીકે કાર્ય કરેલ પછી વચ્ચેના લગભગ વીસેક વર્ષો સુધી અમેરિકા આવ્યા બાદ અનેક સંઘર્ષો વચ્ચે મને ગમતા આ મૂળ વ્યવસાયને જાળવી રાખ્યાનો મને આનંદ છે.

Continue reading મારા વ્યવસાયની સંઘર્ષગાથા – રેખા સિંઘલ →

આ નમણાં ઝરણાઓ

અલી જોને, સખીરી…

અહીં જોને, સખીરી…આ નમણાં ઝરણાંઓ

જાણે જળનાં ચંચળ કૂદતાં આ હરણાંઓ,

વગડે વગડે ગુંજન કરતાં આ ઝરણાંઓ,

અલી જોને સખીરી…

ઝરણું ક્યાંથી આવ્યું? સહિયર, કોના છલકયાં નેણ

એકબીજાની વાતે ખળખળ જાણે ડૂબ્યાં વેણ!

જંગલની વચ્ચોવચ ફરવાં નીકળ્યાં ચાંદરણાંઓ

અલી જોને, સખીરી…

વનપંખીના ટહુકા જેવો મીઠો રવ આ કરતાં દોડે,

સરી જતાં હર જળપગલાંને એક ગતિએ જોડે!

આળોટે આકાશ ઘડીભર એના પાથરણાંઓ.

અલી જોને, સખીરી…

• યામિની વ્યાસ

Attachments area

Preview YouTube video અલી જોને સખીરી.:યામિની વ્યાસ સ્વરાંકન/સ્વર:સોનલ વ્યાસ

અલી જોને સખીરી.:યામિની વ્યાસ સ્વરાંકન/સ્વર:સોનલ વ્યાસ

“ઊંઘી ગઈ છે” – ગઝલ

ટેબલ ઉંઘી ગયું છે , ખુરશી ઊંઘી ગઈ છે
કાગળ , કલમ , ગઝલની પંક્તિ ઊંઘી ગઈ છે !

અંધાર આખા ઘરમાં , બિંદાસ્ત હરે ફરે છે
એને ખબર પડી ગઈ , બત્તી ઊંઘી ગઈ છે !!

વાતો રહે પવન , પણ મર્મર જરી ન થાયે
પર્ણો ઉંઘી ગયાં છે , ડાળી ઊંઘી ગઈ છે !

સારું થવાની આશે , બેસી રહ્યો સમય પણ
સારપની આખ્ખેઆખી , પેઢી ઊંઘી ગઈ છે !!

વિરમી ગયા વિચારો , એવી જ રીતે મનમાં
મેટ્રો સીટીમાં જાણે , ગિરદી ઊંઘી ગઈ છે !!

જાગ્યા નહીં જરા પણ , કેવી તમારી નિદ્રા ?!
તમને જગાડવામાં , મૂર્તિ ઊંઘી ગઈ છે !!

શ્રદ્ધાને હક છે જાગે , ઇશ્વરને પણ જગાડે
જાણી બુઝીને મારી , બુદ્ધિ ઊંઘી ગઈ છે !!

એની જ દ્રષ્ટિમાં છે અંધાપો , એ ન જાણે
એને તો એમ છે કે સૃષ્ટિ ઊંઘી ગઈ છે !!

ભીંતો તમારા ઘરની ખખડાવતો રહ્યો હું…
જ્યારે વહેમ પડ્યો કે બારી ઊંઘી ગઈ છે !

મોડે સુધી ગઝલને આદત છે જાગવાની
લાગે છે આજ થોડી જલ્દી ઊંઘી ગઈ છે !!

– રિષભ મહેતા 

રિષભ મહેતા ની ગઝલ નો આસ્વાદ – સપના વિજાપુરા

ગઝલ જગતમાં રિષભ મહેતાના નામથી કોઈ અજાણ્યું નહિ હોય. મલ્ટી ટેલેન્ટ ધરાવતા કવિ શ્રી ગોધરાના વાતની છે અને ગોધરામાં વસવાટ કરે છે. કવિશ્રી એક સુંદર અવાજના માલિક અને સ્ટેજ શો માટે મશહૂર છે. એમની આ ગઝલ ફેઈસબુક પરથી મળી. વાંચતા જ ગમી જાય એવી આ ગઝલના નવ શેર છે અને ઉંઘી ગઈ છે રદીફ લઈને એક થી એક ચઢિયાતા શેર આપ્યા છે.

ટેબલ ઉંઘી ગયું છે , ખુરશી ઉંઘી ગઈ છે
કાગળ , કલમ , ગઝલની પંક્તિ ઉંઘી ગઈ છે !

કોઈવાર ગઝલ લખવા બેઠા હોઈએ અને કલમ હાથમાં રહી જાય અને કાંઈ સૂઝે નહિ. તો કેવી હાલત થાય. મગજ સુન્ન હોય એમાં કોઈ પણ પ્રકારની ખળભળ ના હોય કશું યાદ ના આવે ત્યારે કોઈપણ કાઇને લાગે કે ટેબલ ઉંઘી ગયું છે ખુરશી ઉંઘી ગઈ છે કાગળ, કમ અને છેવટે ગઝલની પંક્તિ ઉંઘી ગઈ છે. મત્લાનો શેર કોઈપણ ગઝલકારની હાલતનું બયાન કરે છે. આવી પરિસ્થિતિ દરેક કવિના જીવનમાં આવતી હશે. પંક્તિ ડોકિયા કરીને ઉંઘી જતી હોય છે.

અંધાર આખા ઘરમાં , બિંદાસ્ત હરે ફરે છે
એને ખબર પડી ગઈ , બત્તી ઉંઘી ગઈ છે !!

જેવી બત્તીની સ્વીચ બંધ કરો. અંધકારની ભૂતાવળ ચારેબાજુ ફરવા લાગે છે. અંધકારને બિંદાસ્ત ફરે છે. કારણકે હવે પ્રકાશ એને કનડતો નથી. એને ખબર છે કે બત્તી ઉંઘી ગઈ છે. કવિની બત્તીને ઉંઘાડવાની વાત ગમી. સામાન્ય માણસ હોય તો કહે બત્તી બંધ કરો, પણ કવિ આત્મા હોય તો એમ જ કહે બત્તીને ઉંઘાડી દો.

વાતો રહે પવન , પણ મર્મર જરી ન થાયે
પર્ણો ઉંઘી ગયાં છે , ડાળી ઉંઘી ગઈ છે !

પવન ભલે ધીમે ધીમે વાતો રહે. પણ બિલકુલ ચુપચાપ! જરા પણ મર્મર કે સળવળ ના થાએ! કારણ? કારણકે થાકીને આ પર્ણો ઉંઘી ગયા છે અને ડાળી ઉંઘી ગઈ છે. કવિ પ્રકૃતિને પણ સુવાડી દે છે.

સારું થવાની આશે , બેસી રહ્યો સમય પણ
સારપની આખ્ખેઆખી , પેઢી ઉંઘી ગઈ છે !!

આજ સારું થશે કાલ સારું થશે !! એમ કરતા કરતા સમય વીતતો જાય છે. પણ આ સમય ખરેખર વીતે છે કે કૈક સારું થશે એની આશ માં બેસી રહે છે. આજકાલની પેઢી પર શ્લેષ કરતા કવિ કહે છે કે સારપ ની આખી પેઢી ઉંઘી ગઈ છે. ખરેખર જ્યારે આંખે બુરાઈની પટ્ટી આંખે બાંધેલી હોય એ પેઢીને ઉંઘતી પેઢી જ કહેવાયને!! સારપ ની એ પેઢીને શું થયું? જમાનાની એવી હવા લાગી છે કે લોકો માં ભલમાનસાઈ રહી નથી. સારપ શોધવા જાઓ તો મળતી નથી.

વિરમી ગયા વિચારો , એવી જ રીતે મનમાં
મેટ્રો સીટીમાં જાણે , ગિરદી ઉંઘી ગઈ છે !!

મેટ્રો સિટીમાં માણસને માણસની પડી નથી. ગિરદી એટલી છે કે માણસને શોધવો અઘરો છે. એ ગિરદી પણ કેવી? ઉંઘેલી લાગણીવહિન, બેઅસર, પથ્થર સમાન માનવી જાગે તોય શું અને ઉંઘે તોય શું? ગામ છોડવાની સજા છે. કે માણસને પથ્થર બનાવી ગઈ. પછી વિચારો પણ એ રીતે લાગણીવિહીન અને બેઅસર થઇ જતા હશે. બિલકુલ મેટ્રો સિટીની જેમ!

જાગ્યા નહીં જરા પણ , કેવી તમારી નિદ્રા ?!
તમને જગાડવામાં , મૂર્તિ ઉંઘી ગઈ છે !!

મંદિરમાં થતા ઘંટારવથી ઈશ્વર જાગતો નથી! તો તમને કેવી રીતે જગાડવા? આ તમારી નિદ્રા કેવી છે ઈશ્વર? મૂર્તિ ઈ સમક્ષ રોજ પૂજા થાય છે. તમને જગાડવા ઘંટારવ થાય છે તમને જગાડતા જગાડતા મૂર્તિ ઉંઘી ગઈ છે! પણ તમારી નિદ્રા તૂટતી નથી! આ કરોના કાળમાં તો દરેક ધર્મના લોકો ઈશ્વરનો દરવાજો ખટખટાવી ચુક્યા પણ ઈશ્વર પણ જાને બધિર થઇ ગયા છે કે પછી ઈન્સાનના પાપ વધી ગયા છે!

શ્રદ્ધાને હક છે જાગે , ઇશ્વરને પણ જગાડે
જાણી બુઝીને મારી , બુદ્ધિ ઉંઘી ગઈ છે !!

ઉપરના શેર કરતા બિલકુલ વિરુદ્ધનો શેર બન્યો છે કવિને હજુ પણ શ્રદ્ધા છે કે એ ઈશ્વરને જગાડી શકશે. આ તો બુદ્ધિ ક્યારેક ઉંઘી જાય એટલે ઈશ્વર પરથી શ્રદ્ધા ઉઠી જાય પણ ફરી શ્રદ્ધા જગાડી પણ જાય અને ઈશ્વરને જગાડે!

એની જ દ્રષ્ટિમાં છે અંધાપો , એ ન જાણે
એને તો એમ છે કે સૃષ્ટિ ઉંઘી ગઈ છે !!

આંખો બંધ કરી લેવાથી સામેથી મુશ્કેલીઓ હટી નથી જતી! એ તો ત્યાંજ હોય છે. આંધળા માણસને વળી પ્રકાશની શું ખબર? એજ રીતે પોતાની આંખનો અંધાપો આપણને ક્યાં સાચી હકીકત બતાવે છે. સુષ્ટિ ઉંઘી નથી પણ મારી આંખ સામે પરદા છે. કહે છે ને જગતના કાંચના યંત્રે ખરી વસ્તુ નહિ ભાસે,જગત કાજી થઈને તું ના પીડા વહોરી લેજે!

ભીંતો તમારા ઘરની ખખડાવતો રહ્યો હું…
જ્યારે વહેમ પડ્યો કે બારી ઉંઘી ગઈ છે !

દીવાલ સાથે માથા પટકાવાથી શું ફાયદો? કોઈના દિલમાં ઉતારવા માટે હૃદયની બારી પર દસ્તક કરો અને જ્યારે ખબર પડે કે હૃદયની બારી ના ખુલે તો એ પથ્થર હૃદયની દીવાલો પર ટકોરા મારતા રહો!! બારી જ ઉંઘી ગઈ છે તો ભીંત શું જવાબ આપવાની!

મોડે સુધી ગઝલને આદત છે જાગવાની
લાગે છે આજ થોડી જલ્દી ઉંઘી ગઈ છે !!

ગઝલ આવે તો અડધી રાતે આવે!! આ ગઝલનું પણ એવું છે. દિવસના ભાગમાં ભાગતી ફરે અને રાતે તકિયે આવીને બેસી જાય! એટલે ગઝલ પણ રાતરાણી જેવી છે. એ રાતે જ મહેકે! એને જાગવાની આદત છે. પણ ક્યારેક આખી રાત જાગો તો પણ એ ના આવે! ત્યારે કવિ કહે છે કે આમ તો મોડે સુધી જાગતી હોય છે પણ આજ જરા વહેલી સુઈ ગઈ છે! કવિ શ્રી રિષભ મહેતાજી ખૂબ સુંદર રદીફ સાથે સુંદર ગઝલ !!ધન્યવાદ!

સપના વિજાપુરા

સાયકોલોજીકલ રિવર્સલ યાને મનની અવળચંડાઈ!

મારા એક મિત્રને બીડી પીવાનું વ્યસન છે. તેઓ ખુદ માને છે કે તમાકુ તેમના સ્વાસ્થ્ય માટે હાનિકારક છે. મિત્રોની મહેફિલ જામી હોય કે કોઈ સભામાં બેઠા હોય ને એમને ખ્યાલ આવે કે હવે નિકોટિનનું લેવલ નીચે જઈ રહ્યું છે એટલે બહાર જઈને તેમણે ધુમ્રપાન કરી આવવું પડે છે. આમ કરતાં તેમને સંકોચ થાય છે, અપરાધભાવ અનુભવે છે, પણ સંનિષ્ઠ પ્રયાસો કરવા છતાં તેમનાથી આ વ્યસન છૂટતું નથી. આપણે કહીએ છીએ કે મન હોય તો માળવે જવાય, પણ ભૂતકાળમાં એમણે વ્યસન છોડવાના દિલથી પ્રયત્નો કર્યા હોવા છતાં વ્યસન એમને ગાંઠતું નથી. એમની પ્રામાણિકતા પર શંકા ઉઠાવવાનું કોઈ કારણ નથી. મક્કમ મનોબળ થકી એમણે જીવનમાં મુશ્કેલમાં મુશ્કેલ લક્ષ્યાંકો સર કર્યા છે, પણ નાનકડી બીડી સામે હાથ જોડવા પડ્યા છે.

Continue reading સાયકોલોજીકલ રિવર્સલ યાને મનની અવળચંડાઈ!- પરભુભાઈ મિસ્ત્રી →